Lời nói đầu: Bài viết này đuợc viết cách đây trên 10 năm, đã đăng tải trên website của Sư Đoàn 9BB/QLVNCH, và mới đây lại đuợc đăng trong Đặc San Hải Ngoại LONG PHI của SĐ9BB. Ngay sau khi đặc san được phát hành đã gây một số phản hồi của độc giả, đặc biệt là với các vị Tư Lệnh Sư Đoàn còn hiện hữu. Từ đó, do những chi tiết đuợc cung cấp, nay chúng tôi xin viết lại để đúng với sự thật và xin đuợc hủy bỏ và vô hiệu hoá bài viết trước đây.

            Biến cố Tháng 4 đen 1975 đã qua đi gần 41 năm. Nhìn lại quá khứ chúng ta Quân Lực VNCH, rất đáng tự hào về những chiến tích trong sự nghiệp bảo vệ quê hương và đồng bào, nhưng chúng ta cũng không khỏi phải nhìn lại những sai lầm và thiếu sót . Một trong những sai lầm tai hại đó là VNCH nói chung trong đó có Quân Lực VNCH, nói riêng đã thiếu cảnh giác và đề phòng trong nội bộ để cho kẻ địch lợi dụng kẽ hở của tự do mà xâm nhập vào mọi ngõ nghách của chính quyền từ trung ương xuống đến địa phương, nằm vùng theo dõi thu thập tin tức, chờ cơ hội, như chúng ta đã thấy tiết lộ trong các tài liệu và bài viết sau năm 1975. Một trong những thủ đọan đó là chúng đã viết và kể lại những sự kiện sai lạc với các nhân vật có thật để mập mờ đánh lận con đen, đánh lừa dư luận. Câu chuyện sau đây là một trong nhiều trò bịp bợm đó.
           

            Trong các trại tù "cải tạo" của cộng sản thời gian những năm 1977-78, có lưu hành cuốn sách mang tựa đề "Người Sĩ Quan Không Trợ " của một bút hiệu với cái tên Nguyễn Khắc Lê-Kim . Nội dung nói về hoạt động gián điệp nằm vùng của một tên VC đội lốt một sĩ quan thuộc Sư Đoàn 9 BB/QLVNCH, đánh cắp những tài liệu quân sự,chụp hình sao lại rồi chuồn ra ngoài một cách êm thắm và an toàn, qua mặt nhân viên an ninh Sư đoàn dễ dàng . Dĩ nhiên câu chuyên có thể là giả tưởng và bịa đặt thêm nhưng tác giả Lê-Kim đã nhắc đến tên thật của các nhân vật liên hệ, ví dụ như Chuẩn tướng Lạc, Thiếu tá Ph, Trung Tá Ch, Đại Tá Q, Đại Úy T...Thật hư ra sao vì đơn vị đã không còn nên không có ai kiểm chứng . Tuy nhiên nhìn lại quá khứ và căn cứ vào những sự kiện đã xảy ra, chúng ta có thể khẳng định rằng quả thật vào thời kỳ ấy miền Nam VNCH, có những kẻ nằm vùng ăn cơm Quốc Gia thờ ma CS, gây náo loạn nhiễu nhương cho cho công cuộc trị an, trật tự xã hội miền Nam. Có những tên núp dưới chiêu bài tổ chức này nọ hoặc đội lốt tôn giáo và chúng đã chỉ xuất đầu lộ diện khi VNCH đã hoàn toàn sụp đổ . Trước nhất chúng ta tự hỏi tác giả Nguyễn Khắc Lê-Kim là ai mà biết rành rẽ về nội tình Sư Đoàn . Dĩ nhiên tác giả chưa hẳn là người sĩ quan không trợ trong chuyện nhưng có thể nào là người nằm trong bộ tham mưu Sư đoàn nằm ở đâu các phòng ban hoặc đơn vị cơ hữu trực thuộc? Đây là câu hỏi và nay nhờ qua các vị sỹ quan đã từng bị đi tù trong nhà tù CS sau năm 1975 đã có đuợc câu trả lời. Sự thực là như thế này: Trong nhà tù CS, tất cả mọi người đều bị chúng viết cái gọi là kiểm điểm tự nêu ra các việc làm của chính mình trong quá khứ mà chúng gọi là tội lỗi với "cách mạng". Mặt khác, còn phải nói về các vị chỉ huy của mình, dĩ nhiên cũng phải kể tội, moi cái xấu ra chớ không được nói tốt. Không có cũng phải nói cho có và đặc biệt là các sĩ quan cao cấp từng nắm nhiều chức vụ chỉ huy quan trọng thì phải biết nhiều về nội tình đơn vị và các "xếp lớn" của mình. Sau đó chúng thu thập các bài viết này đem về trung uơong hay đâu đó khai thác rồi giao cho các tên bồi bút dựa vào đó vẽ vời ra thêu dệt chi tiết thêm mắm thêm muối, xào xáo lại, dựng đứng câu chuyện tạo thêm những hư cấu cứ như là thiệt khiến nguời đọc rơi vào tròng của chúng không phân biệt đâu là phải trái, cho đó là đúng. Chính vì thế trong hoàn cảnh này,Người Sĩ Quan Không Trợ đã ra đời.
            Xin nói rõ hơn thế nào là một nguời Sĩ quan không trợ, để giúp những ai không là dân nhà binh hiểu thêm . Trong Trung Tâm Hành Quân, Bộ Tư Lệnh Sư Ðoàn thuờng có một Sĩ Quan Đại diện Không Quân bên cạnh Sư Ðoàn để lo phần không yểm, tức những liên lạc trực tiếp với bên Không quân để xin những phi tuần oanh tạc, đổ quân , soi sáng hoặc tản thuơng theo nhu cầu của bộ binh . Nguời Sĩ quan này thuờng được gọi là Sĩ quan liên lạc không quân nhưng không phải là sĩ quan không trợ. Trong khi đó, Trung Tâm Hành Quân Sư Ðoàn có nhiều ban, mà ban không trợ là một. Sĩ quan, HSQ phục vụ trong ban không trợ là quân số cơ hữu bộ binh của sư đoàn .Người Sĩ quan không trợ được bịa đặt trong tác phẩm của Nguyễn Khắc Lê-Kim, là nguời sĩ quan nằm trong ban không trợ này . Tác giả lại còn đặt điều thêm ra khoe khoang chính y đã lợi dụng cái vỏ sĩ quan để qua mặt và đánh lừa nhân viên trực gác an ninh của Sư đoàn . Tài liệu hắn ta đánh cắp lấy trộm được và sao chụp lại bằng chính máy móc của đơn vị là tài liệu không ảnh liên quan đến các vùng hành quân cũng như hoạ đồ căn cứ quân sự của VNCH.  Nguyễn Khắc Lê Kim ngoài sáng tác trên còn viết nhiều bài báo khác đăng trong các tờ báo Quân Đội của CS, với các câu chuyện hoàn toàn sai lạc nhằm bêu riếu chế nhạo,  các tuớng lãnh QLVNCH một cách tài tình như chính hắn là nguời trong cuộc, đó là quyển sách mang tên "Chân Dung Tướng Ngụy" theo những tài liệu mà  chúng đã moi được theo cách vừa nói ở trên .
            Để kết luận, nay xin nói lại, không có một tên sĩ quan không trợ nào cả, nằm vùng trong Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn 9BB/QLVNCH, mà chẳng qua chỉ là một câu chuyện hư cấu và hoang tưởng  đuợc nặn lên theo đầu óc méo mó di truyền  của chúng với chủ đích triệt hạ uy tín của QLVNCH cũng như tuyên truyền cho chúng. Dù vậy chúng ta vẫn phải cảnh giác và cảnh giác, dù trong bất cứ lúc nào, trong mọi hoàn cảnh và ngay tại bây giờ tại hải ngoại để đừng rơi vào mê hồn trận của chúng. Đến lúc nhận ra thì đã quá muộn màng.

Một buồi trưa nọ tại hậu cứ Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn 9 Bộ Binh ở Vĩnh Long, đang trong giờ làm việc, tôi được điện thoại từ ngoài cổng chính cho biết có người đến thăm. Tôi chạy xe ra thì khách là môt người lạ trong bộ quân phục còn ít dấu vết hành quân nhưng  vẫn tươm tất cũng mang  phù hiệu Sư Đoàn 9, Trung đoàn 14, với hai hoa mai đen và bảng tên Thiện trên túi áo. Anh chào tay tôi  và tự giới thiệu là Văn Lệ Thiên. Tôi mừng rỡ bắt tay anh và chợt nhớ ra ra đây là người bạn học cùng trường Võ Tánh Nha Trang gần mười năm về trước chỉ nghe tên chớ chưa hề biết mặt thì bây giờ lại cùng chung đơn vị mà cả hai đều ở xa chốn cũ trường xưa.Nhớ lại vào niên khoá 1964-1965, trên đặc san của trường Võ Tánh có đăng truyện ngắn của một học sinh trúng giải nhất môn văn toàn trường với bút hiệu Văn Lệ Thiên. Tôi không nhớ truyện ngắn ấy có tựa đề gì nhưng tên tác giả thì ở mãi trong đầu tôi và có người bạn cho biết tên thật của Văn Lệ Thiên là Lê Văn Thiện, một cách đổi chữ thật tài tình. Cho đến gần mười năm sau trong một dịp tình cờ nhật tu hồ sơ các Sĩ Quan Đại Đội phó CTCT của Sư Đoàn, tôi tìm thấy  trung uý Lê Văn Thiện ở một đơn vị bộ binh nọ bấy lâu nay cùng chung số 9 với mình mà không hay. Tôi lấy KBC và viết lá thư ngắn cho Thiện và chẳng bao lâu sau, được hồi âm của Thiện từ một vùng hành quân nào đó. Tôi biết đơn vị của Thiện có hậu cứ tại Vĩnh Bình nhưng Trung Đoàn hành quân liên miên, chẳng mấy khi về hậu cứ. Vậy mà hôm nay Thiện đã tìm đến gặp tôi thật quả là bất ngờ. Người Sĩ Quan có giọng nói và cách phát âm đặc biệt của người vùng bắc Khánh Hoà quen thuộc khiến tôi biết ngay không phải lầm người. Đến giờ ăn trưa, tôi mời Thiện lên câu lạc bộ sĩ quan ăn bữa cơm thường, nói chuyện đời nay đời xưa và chuyện Nha Trang (sao hồi đó lại không rủ nhau ra phố làm một trận nhậu như những thằng bạn khác nhỉ?). Qua cách nói chuyện, chứng tỏ anh tính tình cởi mở tự nhiên và dù là dân tác chiến nhưng phát ngôn rất đàng hoàng lịch sự. Chia tay nhau lần ấy, chúng tôi không có dịp gặp lại. Anh về đơn vị, sau đó có gửi cho tôi một bài viết với tựa đề Trống Vắng, giọng văn nhẹ nhàng tự nhiên uyên bác chứng tỏ tác giả đọc và biết nhiều điều mà tôi không biết. Nội dung bài viết tôi không nhớ rõ lắm, nhưng không quên cuối bài có câu: “sáng như tơ và chiều đã như mơ”, Tôi chưa kịp làm gì với bài viết đó thì thảm hoạ tháng 4/75 ập đến. Về Nha Trang thăm gia đình cha mẹ và các em rồi bị đánh lừa gọi đi “học tập, mang theo lương thực mười ngày” tại Trung Tâm Huấn Luyện Lam Sơn, Dục Mỹ, Ninh Hoà! Trong một cuộc “biên chế” tức là thay đổi lại chỗ ở, sắp xếp lại số tù với mục đích không cho tù nhân, bắt liên lạc làm thân với nhau để mưu toan này nọ thì tôi và Thiện lại ở chung một nhà, chung đội. Buổi tối, Thiện  qua chiếu tôi ngồi vấn điếu tuốc rê  mà chua xót. Biết nói gì với nhau nữa trong hoàn cảnh này. Nhận ra nhau nhìn nhau đã là khá lắm rồi. Trong đó chúng nó cấm nói chuyện về quá khứ vì có quá khứ nào mà không oai hùng nên chúng không ưa. Tôi không quên dáng người Thiện trung bình, có nước da ngâm ngâm, trên đầu chiếc nón nhựa đi lao động đào giếng, vác củi, cắt tranh lợp nhà…Thiện vẫn bình thường giản dị, đôi khi chỉ với chiếc áo thun, cái quần trận rách vá bạc màu. Tôi quên không hỏi Thiện đã có lập gia đình hay chưa. Tôi không nhớ rõ Thiện được về từ lúc nào, nhưng có lẽ sớm hơn tôi vì sau những lần chuyển trại đến trại sau cùng, tôi không gặp lại Thiện nữa.

Sang hải ngoại, một hôm, lại cũng vô tình đọc được tờ Tin Văn của anh Trần Hoài Thư, nguyên trước kia cũng có thời phục vụ tại BTL Quân Đoàn IV, trong số thư mục thấy có giới thiệu tập truyện Lê Văn Thiện, tôi gửi email anh THT xin được mua một quyển nhưng anh cho biết sách không bán và chỉ lấy cước phí mà thôi. Anh gửi liền cho tôi một cuốn và tôi đã đọc và tìm thấy trong đó nhiều hình ảnh của miền Nam trước 1975. Tập truyện ngắn Lê Văn Thiện trước 1975 do Thư Quán Bản Thảo tái ấn hành tại hải ngoại. Sách dày 200 trang giấy trắng, bìa Nguyễn Trọng Khôi. Đây là tập truyện bao gồm hai tác phẩm được xuất bản trước năm 1975 là Một Cách Buồn Phiền và Sao Không Như Ngày Xưa. Môt Cách Buồn Phiền, tranh bìa Ngọc Dũng, cơ sở VĂN xuất bản tháng 4-1969. Sao Không Như Ngày Xưa do Côi Sơn xuất bản 1971.

Văn chương Lê Văn Thiện cũng bình thường như lối sống của anh. Bình thường từ những chuyện rất bình thường xảy ra xung quanh như cuộc sống mùa màng ở vùng quê, đám tang người chết, tập tục thói quen, mê tín dị đoan…cho đến những cuộc ăn nhậu,liên hoan của lính tráng sau cuộc hành quân, những trận chiến gay go căng thẳng trên chiến trường và ngay cả những chuyện tình mây gió nam nữ cũng với giọng văn bình thản không gay cấn đại ngôn hoặc lâm ly nhằm câu độc giả. Như nói về người vợ trẻ tội nghiệp có chồng chết trận mới bốn tháng đưa mắt liếc tình với anh lính láng giềng sát vách trong trại gia binh: “ Nó liếc mắt đưa tình với tao. Bố cha nó chớ! Hai con mắt thiệt điến thiệt ăn mày” Và rồi anh láng giềng đã dối vợ đi gác, để đêm đến qua nhà người thiếu phụ goá chồng  mà “ nghe rõ tiếng con cười, tiếng vợ lịch kịch nấu nướng trong bếp” bên kia vách “ (Quán Vắng, SKNNX).

Chỉ có thế và chỉ có thế. Và đây một đoạn khác rất ư là tự nhiên mà tôi nghĩ là tuyệt bút của LVT:”Tôi vặn thật nhỏ ngọn đèn rồi đi ra ngoài,xuống sân. Tôi nghe tiếng chân Ngự nhẹ nhàng về hướng lu nước. Nhanh hơn, tôi tới giựt lấy chiếc gáo, đem móc lên cao. Không hiểu Ngự loay hoay thế nào, nhưng sau đó thì bị tôi ôm được vai. Ngự run lên trong bóng tối… Tôi chợt nhớ tới nụ cười thật đẹp của Ngự lúc ban ngày. Vội vàng tôi hôn lên nơi làm ra nụ cười đó. Một tay vòng sau lưng, tôi bấu chặt bên hông phải. Ngự nói như hơi thở: Chúng nó sẽ cười anh…anh Trạng” (Một lối Tiện Lợi. MCBP).

Trong mười lăm truyện ngắn của tập truyện Lê Văn Thiện, kết cấu khác nhau, không chuyện nào giống chuyện nào, dó là đặc điểm của LVT. Có chuyện còn phảng phất đâu đó vài kín đáo nói về sự dồn nén của người lính trận trong những cuộc hành quân dài đầy gian khổ chờ đến khi được về dưỡng quân có dịp xả hơi nhưng cũng rất hiếm hoi hoạ hoằn. Viết về chiến tranh và những trận chiến nảy lửa trên chiến trường. LVT cũng rất ít khoe koang lớn lối, mặc dù anh là dân tác chiến thứ thiệt, lặn lội trên khắp các chiến trường từ miền Trung núi non hiểm trở xuống đến vùng sình lầy, phèn vàng ngập nước  Miền Tây, qua tận chiến trường xứ Chùa Tháp xa xôi, trải qua không biết bao nhiêu trận đánh lớn nhỏ suốt mười năm trời, nhưng khi hỏi về đời lính có khổ không anh chỉ trả lời: “Khổ lắm. Nhưng không có gì đáng nói. Ai cũng khổ cả…Họ sao mình vậy”.

Sau chiến thắng, người lính được ăn mừng,liên hoan. Dĩ nhiên, có rượu, có văn nghệ, có tuyên dương…Đang cuộc vui nhưng sao lại nhớ đến những phút giây hiểm nguy đã qua vì không cứu được đồng đội mà ân hận: “ Đạn trúng cổ nhưng Khắc không chết. Một người từ sau chạy vụt tới, lách vào nép sát bên Thới, thở và nói: Làm sao anh…không khéo chúng nó bắn thêm thì chết…kéo nó vào nhưng Thới chỉ biết mở to mắt. Làm sao đây. Bọn địch nằm trên lầu cao canh sẵn quá gần, mà đường thì quá rộng trống trải, Khắc, mình thân nhau lắm”… Mình không cứu được Khắc, nhưng phút ấy trí óc mình đen kịt, không nghĩ được một kế nhỏ như anh bạn đã nghĩ. Mình đi đánh nhau đã lâu, đụng trận khá nhiều, một việc như thế lại chẳng làm nổi. Khắc chết. (Trong Lớp Khói Màu, SKNNX)

Một đoạn khác Trong Lớp Khói Màu:” Dãy ghế bên kia ngả ngớn ba bốn người gân cổ lên triết lý…Làm chó gì có số mạng. Cái số nào dành cho trăm rưởi thằng cộng sản cùng chết một lúc…Rồi chúng ta…Ai dám bảo các chị đàn bà và lũ con nít ở giữa phố bên kia lại chết trước bọn mình, lại chết vì bom đạn. Có đứa như ta đây xông pha mười năm vẫn yên lành, lại có đứa mới ra trường nười ngày đã ngoẻo, đền nợ nước một cách hấp tấp như sợ người ta dành mất…Vậy là sao? Như bữa đó, cả trung đội bang qua đường trót lọt, tới phiên thằng Khắc thì lại bị…Nó ngã cái rật trước mũi tao chớ xa gì đâu. Ông Thới chạy trước nó, tao chạy sau chẳng hề gì… Vậy nó không tới số thì là mẹ gì hở? (TLKM, trang 123-124).

Hiện Lê Văn Thiện còn kẹt lại quê nhà làm ruộng, cuốc đất trồng khoai như những ngày trong trại tù. Nghe nói anh vẫn sáng tác nhưng không rõ anh viết những gì và viết ra sao. Nhưng đó là một khía cạnh khác. Ở đây chỉ nhắc về anh như một người bạn tù, một đồng môn, nột chiến hữu trước và sau ngày quốc nạn. Còn hiện giờ ngòi viết anh có được như xưa thì xin để độc giả nhận xét. Mái tóc xanh ngày xưa nay đã gần bạc. Sức đã cùng, lực đã kiệt, dâu biển cũng nhiều. “Sớm như mơ và chiều đã như tơ”.

       NGUYỄN PHÙNG - PVN

Phụ Chú: Vài hàng về tác giả Lê văn Thiện: Sinh ngày 10 tháng 5 năm 1947 tại Vạn Giả, Khánh Hoà. Học trường Trung Học Võ Tánh Nha Trang. Giải nhất bộ môn văn trường Võ Tánh 1964 với bút hiệu Văn Lệ Thiên. Tình nguyện nhập ngũ sớm. Tốt nghiệp trường Sĩ Quan Trừ Bị Thủ Đức. Từng lặn lội trên khắp chiến trường từ Quân Khu 2xuống đến vùng đồng bằng Cửu Long. Hiện làm ruộng tại quê nhà Vạn Giã.

… Cõi văn chương của Thiện là lằn ranh giữa sống và chết, là tiếng súng bắn tỉa, những đợt hành quân, những trận tấn công, giải vây, tháo chạy, cảnh lộn xộn, nhếch nhác nơi miền quê nghèo… (Nguyễn Lệ Uyên, trích bìa sau Lê Văn Thiện, Truyện Ngắn.Thư Quán Bản Thảo 2010).

Cái Cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non

Thương em dạ sắt lòng son

Một thân đơn chiếc nuôi con thay chồng

.....

Cái Cò lặn lội bờ ao

Bán giọt máu đào nuôi dưỡng đàn con

...

Biển dâu đã hoá ruộng đồng

Nhà tan cửa nát vợ chồng chia ly

Chồng đi cải tạo không về

Giờ đi tay cấy tay cầy đất hoang

Trong hàng khán giả có đến một nửa là các chị, các bà, vợ của những cựu tù cải tạo. Họ chính là những Cái Cò trong bài hát mà người nhạc sĩ sáng tác và người ca sĩ trình diễn đã nói thay cho họ. Nếu không có một tấm lòng và nếu không nằm trong hoàn cảnh đoạ đày đó chắc người sáng tác và người trình diễn khó có thể diễn tả  được nỗi lòng của mình như vậy (Được biết chị Nguyệt Ánh có thân phụ  là một Sĩ quan cao cấp của QLVNCH và Băng Tâm cũng thuộc gia đình H.O).

Con Cò là một biểu tượng hiền lành, rất gần gũi và thân mật với người Việt Nam, đã được nhân cách hoá trong ca dao và văn chương:

Cái cò , cái vạc, cái nông

Sao mày dẫm lúa nhà ông hỡi cỏ

Không không tôi đứng trên bờ

Mẹ con cái Vạc nó ngờ cho tôi

....

Cò không phá hoại mùa màng, nên người nông dân cũng không xua đuổi cò. Ngay loài động vật như con trâu cũng để cho cò đậu trên lưng mình bình thản trong khi trâu làm lụng hay nghỉ ngơi. Ở miền Tây có những cánh đồng ruộng bao la, người ta gọi là cò bay thẳng cánh. Ở Sadec, trước năm 1975, có một khu rừng tràm nổi tiếng, tập trung cả hàng ngàn  hàng vạn con cò, nhưng người ta coi như khu di tích cần bảo vệ động vật và không ai quấy phá bắn giết.

Có một lần trong trại tù cải tạo khi đi "lao động" nhân nói chuyện phiếm cho quên nỗi nặng nhọc, có anh đã đọc mấy câu ca dao:

Cái Cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

Ông ơi ông vớt tôi vào

Tôi có lòng nào, ông hãy xáo măng

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con

Anh em cứ cho rằng đó là một bài ca dao bình thường, nhưng có một anh bạn xưa nay nổi tiếng là "ù lỳ" "chay lười lao động" bỗng lên tiếng:

- Tụi mày có biết tại sao mà con cò lại đòi sau khi chết thì nấu xáo cò bằng nước trong không?

Không ai trả lời được dù trong đó có vị từng là giáo sư biệt phái và tốt nghiệp đại học.

Và rồi anh ta giải thích:

- Cò là loại động vật kiếm ăn ban ngày, không bao giờ ăn đêm cả  Cái Cò đi ăn đêm là ngụ ý làm một chuyện gì đó không quang minh chính đại, đường hoàng. Khi bị phát giác bại lộ sợ rằng xấu hổ với cò con nên đã xin được một ân huệ trước khi chết là nấu xáo với nước trong.

Nghe xong ai nấy đều khen rằng anh bạn lao động chay lười kia lâu nay từng làm anh em phiền hà liên lụy không ít quả là có "chiều sâu" tư tưởng .

Xã hội Việt Nam từ ngàn xưa, Cò là biểu tượng cho người vợ tần tảo nuôi chồng nuôi con khi chồng vắng nhà hay gặp hoàn cảnh hoạn nạn đường cùng:

Cái cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non

Nàng ơi ở lại nuôi con

Để anh đi (học) nước non Cao Bằng

Cao Bằng xa lắm anh ơi

Bà Tú Xương là một mẫu người đàn bà Việt Nam thuần tuý, không những nuôi chồng ăn học mà còn nuôi cả một đàn con:

Quanh năm buôn bán ở mom sông

Nuôi nổi năm con với một chồng

Lặn lội thân CÒ khi quãng vắng

Eo sèo mặt nước buổi đò đông

Cha mẹ thói đời ăn ở bạc

Có chồng hờ hững cũng như không

Nhà thơ Vị Xuyên tuy tự trào chửi  mình nhưng đã đề cao vợ thật hóm hỉnh và cũng không kém phần dí dỏm tế nhị vậy. Bà Tú tuy vất vả nuôi chồng ăn học và một đàn con nhưng không hề than thở, mà còn coi đó như một vinh dự, một bổn phận cần phải làm . Chắc rằng bà đã không mơ tưởng rằng có ngày mà "ngưa anh đi trước võng nàng theo sau".

Có lẽ vì thế mà nhạc sĩ Nguyệt Ánh đã cho rằng cái cò ngày xưa như bà Tú Xương đã trở thành dĩ vãng chăng? Dù vậy, tấm gương bà Tú vẫn là tấm gương ngàn đời cho các cò hậu thế noi theo.  Cái cò ngày nay không chỉ xách gạo thăm chồng cải tạo mà còn bán giọt máu đào  nuôi con vì nhà cửa không còn, bị đuổi lên nơi núi rừng hoang dã, cẵn cỗi sỏi đá, mệnh danh là vùng kinh tế mới để cuốc đất trồng khoai. Cái cò đang ở tuổi xuân thì, chưa biết khổ đau là gì bỗng dưng bị vất vào một cuộc sống tối tăm u ám, đầy bất trắc cạm bẫy chỉ vì có chồng hy sinh vì chính nghĩa quốc gia, bảo vệ đất nước đồng bào đừng rơi vào ách nô lệ của loài cộng đỏ. Cái cò không những lo cho con mà còn lo cho cả bà mẹ chồng rời xa làng quê cũ nơi chôn nhau cắt rún để đi vào vùng chướng khí lam sơn không hẹn ngày trỏ lại. Cái cò nào còn may mắn bám trụ được ỏ chốn thị thành thì cũng không khá gì hơn vì phải hàng năm đi làm “nghĩa vụ lao động” vét cống đào đường dưới gió giá rét  lạnh căm. Có nhũng cái cò lặn lội thăm chồng đã bỏ xác dọc đường vì đường xá quá xa xôi thiếu thốn phương tiện mọi bề  từ Nam ra Bắc, đến tận vùng đèo heo hút gió gian nan. Cũng không thiếu những cái cò dù không kiệt sức giữa đường nhưng khi đến được nơi thăm chồng thì chồng đã còn đâu vì:

Chồng em chết giữ ngục tù

Khổ đau đói rét cộng thù giết anh

Để rồi:

Cái cò một thân lên vùng đất lạ

đến trại tù tóc vấn vành tang

đếm từng mộ hoang máu lệ hai hàng

Đau xót cho chồng không mộ phần không khói không nhang

        Có thể khi đọc những giòng này, người đọc chưa thâm cám được nỗi lòng của thân phận cái cò nhưng nếu  không tin xin cứ tìm nghe Băng Tâm hát thì sẽ thấy được những gì mà người viết bài này chưa thể diễn tả hết được. Người nhạc sĩ sáng tác đã hay và người ca sĩ trình bày còn tuyệt vời hơn nữa. Điều đó nói lên rằng, một bản nhạc nếu không có  người ca sĩ chuyển đạt dùm, nói hết nỗi lòng của mình thì bài hát cũng khó được quần chúng đón nhận. 

Ngày nay, nơi xứ người hay trong nước vẫn còn những cái cò tiếp tục hy sinh,. Có những cái cò vẫn còn kẹt lại vùng “kinh tê’ mới” từ đó đến nay vì không còn nhà cửa để về, hoặc có trốn về được thì cũng lang thang hè phố, tiếp tục bán máu nuôi thân hoặc nuôi chồng phế binh thương tật. Tối về sống dưới gầm cầu hay túp lều giấy bên đống rác, bến xe….Ở hải ngoại, `Có những cái cò vẫn đi cày hai jobs để trả tiền nhà và tiền bills, cũng thức khuya dậy  sớm như xưa. Có cái cò vẫn còn tiếp tục lo lắng chăm sóc cho chồng trong tình cảnh  đau yếu bệnh tật vì những đòn thù hoặc do ảnh hưởng những năm tháng dài trong trại tù cải tạo. Đó là những cái cò chưa được nghỉ ngơi để tận hưởng ân huệ cuả đời sống nơi xứ người tự do dù với phương tiện vật chất dồi dào .

Nếu không có thảm hoạ 30 tháng 4, có thể đã không có bài hát Cái Cò này bởi vì đã không có những trại tù dựng lên ở khắp cả ba miền Nam Bắc. Tuy nhiên, người phu nữ Việt Nam dù ở hoàn cảnh nào thì cũng vẫn là những cái cò ở một vị trí khác, tuy không nắm giữ riềng mối quốc gia, nhưng  thế nào cũng làm rạng rỡ non song Nước Việt, không hổ danh con Hồng cháu Lạc cùng những anh hùng liệt nữ ngàn xưa.

 Nguyễn Phùng

                        NGÀY XUÂN NÓI CHUYỆN ĐƯỜNG THI

Tôi có người bạn từ thuở học sinh bốn chục năm về trước, nguyên tốt nghiệp Văn khoa và Đại Học Sư phạm Việt Nam Cộng Hoà, nguyên giáo sư việt văn một số trường trung học công lập miền Nam trước 1975. Bây giờ đã nghỉ hưu, mới đây nhân dịp đầu Xuân đã gửi e-mail cho tôi mấy bài thơ Đường kèm bài dịch của anh. Tôi xin đưa lên đây với vài cảm nghĩ mọn để cùng qúi vị gọi là thưởng thức chút xuân muộn và cũng để nhớ về quê nhà với những kỷ niệm xưa dù Xuân Về nhưng quê hương vẫn chìm trong bóng đêm mịt mùng. Trước nhất là bài Xuân Vọng của Đỗ phủ:

XUÂN VỌNG (ĐỖ PHỦ)                  

Quốc phá, sơn hà tại                     

Thành xuân thảo mộc thâm          

Cảm thời hoa tiễn lệ                 

Hận biệt điểu kinh tâm 

NGÓNG XUÂN (bản dịch)

Sông núi còn đây nước mất rồi

Bên thành xuân đến cỏ xanh tuơi

Hoa rơi giọt lệ thuơng thời thế

Chim biệt đuờng bay hận ngút trời 

Đây là bài tôi cảm nhất và lần đầu tiên được biết vì nó hợp với tâm trạng của chúng ta, những người ly hương và mất nước:

                                    Quốc phá, sơn hà tại

Nước mất nhưng giang sơn vẫn còn đây, dù bè lũ Cộng nô đang tâm bán một phần đất biên giới phía bắc và dâng một phần hải đảo cho quan thày Tàu cộng, đất nước có bị thu hẹp đi, sau này lịch sử sẽ kết tội trạng của chúng, nhưng toàn giang sơn sông núi hình chữ S vẫn còn đây khi xuân về hoa vẫn nở, cây cỏ vẫn xanh tươi. Thế nhưng, trong cái xanh tươi ấy như có vẻ giả tạo vì thời thế oan khiên, lòng người không phục, nên vẫn hàm chứa niềm uất hận ngấm ngầm, mong sao có ngày đất nước được giải thoát khỏi nanh vuốt của bọn qủy đỏ vô thần thì dẫu tận nơi cuối trời kia mới giải được mối thâm thù.

BẠC TẦ N HOÀI (ĐỖ MỤC)

Yên lung hàn thủy nguyệt lung sa         

Dạ bạc Tần Hoài cận tửu gia.           .          

Thương nữ bất tri vong quốc hận,     

Cách giang do xướng Hậu Đình Hoa.

 THUYỀN ĐẬU BẾN TẦN HOÀI (bản dịch)

Khói vờn mặt nước cát trăng pha

Thuyền đậu bến Tần cạnh tửu gia

Thương nữ biết chi hờn mất nước

Bên sông hát khúc Hậu Đình Hoa. 

BẾN TẦN HOÀI

 (Phùng Nguyên dịch)

Khói vờn nước lạnh trăng sa

Thuyền ai đậu cạnh tửu gia bến Tần

Hỡi người thương nữ bên sông

Đình Hoa còn hát quên hờn quốc vong 

.

Về bài Bạc Tần Hoài, tôi có kỷ niệm hồi còn trong trại tù cải tạo của cộng sản, sau 1975. Không biết ở đâu mà chúng tôi có được bài này và bài Hoàng Hạc lâu. Bài HHL thì quá nổi tiếng từ lâu còn bài Bạc Tần Hoài thì mới biết lần ấy là lần đầu. Tôi chép vào một tập vở học trò giấy tương đối tốt của thời XHCN, lại có cả nguyên bản chữ Hán, nhưng không có bản dịch. Khi tôi đọc câu "Yên lung hàn thủy nguyệt lung sa" cho anh bạn Dư Duy Hinh nghe thì hắn vỗ tay đánh chát và khen là tuyệt vời, có nghĩa là chúng tôi cũng hiểu được nghĩa là khói thì phủ trên mặt sông lạnh, còn bãi cát bên bờ thì nằm yên dưới ánh trăng, đó là câu tả cảnh như vẽ bức tranh thuỷ mạc. Câu thứ nhì thì bình thường cũng hiểu được. Câu thứ ba chúng tôi tự hỏi không biết "thương nữ" là nghĩa gì, có người hiểu theo nghĩa đen là thương cho người con gái đã không biết cái nhục mất nước, nhưng có người lại nói thương nữ là người con gái buôn bán bên sông, bán gì vào lúc nửa đêm? Vì vốn liếng chữ hán chúng tôi không bao nhiêu nên cứ chấp nhận cả hai, nghĩa nào cũng được. Để rõ hơn, xin dẫn hai bài dịch, một của Trần Trọng San và một của Mộng Sơn (?). Trần Trọng San dịch chữ thương nữ ra "cô gái", còn Mộng Sơn dịch là "Gái đêm", có phải ám chỉ các ca nhi hay là gái ăn sương? nhưng Mộng Sơn dịch bất tri vong quốc hận ra quên sóng khuynh thành, e sai hết cả ý trong nguyên tác. Còn câu chót thì rõ nghĩa rồi, chỉ có điển Hậu Đình Hoa từ đâu thì hồi đó  không rõ, chỉ đoán đó là một bài hát có lời ủy mị yếu đuối hoăc ăn chơi thôi chăng? (Tần Hoài: tên con sông từ tỉnh Giang Tô chảy lên phía Bắc vào sông Trường Giang. Hậu Đình Hoa: Tên khúc hát làm trong buổi tiệc của vua Trần Hậu Chủ và Trương Qúi Phi thời Nam Bắc Triều). (Chú thích của Trần Trọng San trong Đường Thi)

Thuyền đậu sông Tần Hoài

(Trần Trọng San dịch)

Khói trùm nước lạnh trăng lồng cát

Thuyền đậu Tần Hoài cạnh tửu gia

Cô gái không hay buồn nước mất

Bên sông còn hát Hậu Đình Hoa

Đỗ Bến Sông Hoài

(Bản dịch Mộng Sơn)

Mây mặt nước, nguyệt đầu ghềnh,

Bến Tần vui chuốc chén quỳnh đêm thanh

Gái "đêm" quên sóng khuynh thành

Bên sông hát khúc Hậu Đình Hoa chơi!

Có một lần vào buổi tối, tôi đứng trong hàng rào trại, nhìn qua phía bên kia sông có toán văn nghệ đang tập dượt trống đàn có chen lẫn lời ca tiếng hát vọng sang lan trên giòng suối bên hông trại, rồi hỏi anh bạn D Nh:

                          - Thương nữ bất tri vong quốc hận, Cách giang do xướng Hậu Đình Hoa là gì? Nh chỉ qua bên sông chỗ nhà của ban văn nghệ đang tập dượt, cười cười trả lời:

                          - Là như vậy đó

Bài ĐỀ TÍCH SỞ KIẾN XỨ và bài Hoàng Hạc Lâu thì quá quen thuộc rồi. Về điển tích thì qúi vị đã biết, khỏi nhắc lại cho dài dòng. Cụ Nguyễn Du đã mượn ý này viết trong Truyện Kiều, khi Kim Trọng trở về vườn cũ tìm Thuý Kiều nhưng người xưa nay đâu còn nữa:    

Trước sau nào thấy bóng người

Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông

Trong các bài dịch về Hoàng Hạc Lâu, theo thiển ý, bài dịch của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu là tuyệt vời nhất. Hai câu: 

Quê hương khuất bóng hoàng hôn

Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai

Âm điệu như một bài ca dao mượt mà nhưng cũng não lòng người viễn xứ ly hương.

 ĐỀ TÍCH SỞ KIẾN XỨ (THÔI HỘ)

Khứ niên kim nhật thử môn trung              

Nhân diện đào hoa tương ánh hồng          

Nhân diện bất tri hà xứ khứ                      

Đào hoa y cựu tiếu đông phong.

ĐỀ THƠ CHỖ NĂM TRƯỚC (bản dịch)

Năm xưa, cửa ấy, xuân qua

Mặt ai cùng với đào hoa ửng hồng

Bây giờ đào quyện gió đông

Nguời xưa biền biệt, biết trông phương nào.        

HÒANG HẠC LÂU (THÔI HIỆU)

Tích nhân dữ thừa Hoàng Hạc khứ

Thử địa không dư Hòang Hạc lâu

Hoàng hạc nhất khứ phục phản    

Bạch vân thiên tải không du du   .            

Tình xuyên lịch lịch Hán Dương thụ

Phuơng thảo thê thê Anh Vũ châu           

Nhật mộ hương quan hà xứ thị              

Yên ba giang thượng sử nhân sầu

 LẦU HOÀNG HẠC (bản dịch)

Người xưa cỡi hạc vàng bay mất

Còn lại nơi nầy một gác trơ

Hoàng hạc một đi không trở lại

Mây trắng ngàn năm đợi ngẩn ngơ

Sông trong soi bóng cây vằng vặc

Bãi thắm xanh dày cỏ mởn tơ

Chiều xuống quê nhà đâu chẳng thâ’y

Trên sông khói sóng dạ bơ thờ 

 LẦU HOÀNG HẠC. (Tản Đà dịch)

Người xưa cưỡi hạc bay đâu 

Mà nay Hoàng Hạc trên lầu còn trơ

Hạc vàng bay đã xa mờ

Ngàn năm mây trắng bây giờ còn bay

Hán Dương sông tạnh cây bầy

Bãi xưa Anh Vũ phơi đầy cỏ non

Quê hương khuất bóng Hoàng hôn

Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai

(Lầu Hoàng Hạc nằm trên ghềnh đá Hoàng Hạc, huyện Vũ Xương, tỉnh Hồ Bắc.

Bãi Anh Vũ thuộc bắc ngạn sông Trường Giang gần thành Hán Dương, phía Tây Nam huyện Vũ Xương).

      Nói về Đường thi mà không nói về Việt thi thì cũng quả thiếu sót. Nói đến Tản Đà, nói về hoa đào không thể không nói đến bài Tống Biệt của ông. Đây là bài thơ tự do có lẽ lâu hơn cả mấy bài thơ tư do thời tiền chiến của cụ Phan Khôi, dù Tản Đà chuyên về thơ lục bát. Hồi xưa đi học việt văn, không ai là khỏi học bài này nhưng đa số các bản viết đều dùng chữ HOA nhưng cũng có những bản dùng chữ HUÊ trong câu: Nước chảy hoa trôi. Ai đúng? Ai sai? Nhưng chắc chắn câu Ngàn năm thơ thân bỏng GIĂNG chơi là đúng vì Tản Đà là người Bắc, mà người Bắc thì hay dùng chữ giăng hơn (ông giăng xuống chơi với cháu)

 TỐNG BIỆT

Tản Đà

Lá đào rơi rắc chốn thiên thai

Suối tiễn, oanh đưa những ngậm ngùi

Nửa năm tiên cảnh

Một bước trần ai

Ước cũ duyên thừa có thế thôi

Đá mòn rêu nhạt

Nước chảy huê trôi

Cái hạc bay lên vút tận trời

Cửa động

Đầu non

Đường lối cũ

Ngàn năm thơ thẩn bóng giăng chơi

Bài thơ thứ hai là bài Ôg Đồ của Vũ Đình Liên. Ông là ai bây giờ ỏ đâu, nhưng cứ mỗi năm Tết đến Xuân về, người ta lại nhắc đến ông với bài thơ bất hủ đó. Ông có phải là một ông đồ xưa không?  Không phải đến thời ông, hình ảnh ông đồ mới mờ nhạt mà ngay từ thời cụ Tú Xương đã than thở:

Cái học nhà nho đã hỏng rồi

Mười người đi học chín người thôi

Cô hàng bán sách lim dim ngủ

Thầy khoá tư lương nhấp nhổm ngồi

Thầy Khoá hay anh Khoá là hình ảnh ông đồ xưa vậy. Hồi tôi lên năm lên sáu, cũng cắp sách đến nhà ông thầy đồ trong làng để học chữ quốc ngữ do ông đồ khăn đóng áo dài dạy. Ông ngồi trên sập gụ, có cái điếu thuốc lào với cái xe điếu bằng tre có mắt. Ông đánh học trò bằng cái xe điếu thì chỉ là quắn đít và qùi xơ mít khô nên đứa nào cũng sợ. Nhà ông không có bàn ghế gì cả, cứ bò ra chiếu vừa học vừa viết mà thôi. Tôi không nhớ học ông trong bao nhiêu lâu nhưng chắc thời gian ngắn thôi và không biết có học được chữ nào nhưng cái xe điếu tre có mắt thì thế nào tôi cũng có lãnh ít hèo.

Ở Washngton DC và Virginia, năm nào tháng giêng nhằm ngày mồng một Tết trời cũng lạnh và còn đổ tuyết nữa. Riêng năm nay, năm Đinh Hợi thì lại càng lạnh hơn. Trận tuyết tuần trước chưa tan còn đóng băng khắp mọi nơi. Dù vậy, người Việt quốc gia vùng Hoa Thịnh Đốn vẫn tổ chức thượng kỳ hàng năm như thường lệ tại trung tâm EDen. Người ta nói đây là trung tâm thương mại, nhưng hơn thế nữa đây là một trung tâm văn hoá của người Việt tỵ nạn. Hai ngọn kỳ đài VNCH và HK sừng sững giữa khu đậu xe và kiến trúc Eden với cửa tam quan mang đặc thù đông phương cũng như mặt tiền thương xá là mô hình phỏng theo chợ Bến Thành của Sài gòn. Đi dạo trong khu thương xá, ta có cái cảm tưởng đi dạo trên đường phố Lê Lợi ngày nào. Có đến có ra Eden ngày Tết mới thấy không khí Tết nơi xứ người tỵ nạn vì người bản xứ đâu có ăn tết như chúng ta. Ở Eden cũng có múa lân chiêng trống rầm trời như ở Saigòn, Chợ lớn với những tràng pháo dài lê thê từ trần nhà thòng xuống dất mấy vòng, khói pháo nồng thơm cay mắt, xác pháo đỏ hồng bay ngập vỉa hè trước cửa mỗi gian hàng.

ÔNG ĐỒ

Vũ Đình Liên

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ xưa

Bày mực tàu giấy đỏ

Bên phố đông người qua

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngơi khen tài

Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay

Nhưng mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nay đâu

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu

Ông đồ vẫn còn đó

Qua đường không ai hay

Lá vàng rơi trên giấy

Ngoài đường mưa bụi bay

Năm nay đào lại nở

Không thấy ông đồ xưa

Những người muôn năm cũ

Hồn bây giờ ỏ đâu   

 Nhưng năm nay có phải vì thời tiết hay vì lý do nào mà lễ thượng kỳ đầu năm đã không được đông đảo như các năm trước. Không những đồng bào đã vắng mà số cựu quân nhân còn vắng hơn. Chẳng lẽ hình ảnh người lính cũ cũng đến như hình ảnh ông đồ xưa đã mất đi trong lòng người? hay là nhân tình thế thái đã quên họ để họ ngồi bên đường lê tâ'm thân tàn nơi quê nhà mà người qua đường không ai hay và hình ảnh người lính già nơi quê người bây giờ đến một lúc nào đó thân phận chẳng lẽ lại cũng như ông đồ xưa?

NP

                     NHỮNG ĐỊA DANH ĐI VÀO THƠ LÍNH

                Ghi Chú:Thơ của các tác giả Lâm Hảo Dũng, Nguyễn Tư và Phan Ni Tấn trích trong website Thơ Luân Hoán (Vuông Chiếu). Website Sư đoàn 9 Bộ Binh xin mạn phép các tác giả để được trích đăng ở đây như một đóng góp cho vườn thơ quân đội thêm khởi  să‘c. Xin đa tạ các tác giả và thi sĩ Luân Hoán.

Tam Quan, Hoài Nhơn, Phù Cũ là những quận phía bắc tỉnh Bình Định đã một thời mang dấu lửa binh và cũng là nơi chiến trường thủ thách đầu tiên của một đại đơn vị tân lập năm 1962 đó là Sư Đoàn 9 Bộ Binh QLVNCH. Hãy nghe Lâm Hảo Dũng một người làm thơ có tiếng từ trước 1975 và cũng là một người lính đã có thời đi qua vùng lửa đạn đó, nói về Bà Gi qua lời thơ tâm sự cùng người em gái  năm xưa  trong bài Đêm Rời Đất Tây Sơn . Người chiến binh Lâm Hảo Dũng rời đất Tây Sợn, quê hương của Quang Trung Nguyễn Huệ để đi trấn giữ miền xa (Bà Gi).
:

Ðêm rời đất Tây Sơn

hỏi tôi ngày ở Tam quan
có ăn mè xửng em làm hay chưa ?
súng ai bắn nát ngọn dừa
thương cây thánh gía nhà thờ gãy đôi
em dệt chiếu dưới đồi Mười
mà buồn cháy đỏ hai mươi năm rồi
về Bà Gi chỉ mình tôi
bỗng yêu chết được ma Hời tháp Chiêm

Lâm Hão Dũng

Và đây thêm một địa danh nữa là Bồng Sơn cũng nằm về bắc Bình Định cũng được Lâm Hảo Dũng nhắc đến như là một kỷ niệm thân thương nhưng vẫn không quân xen lẫn những điêu tàn đổ nát do quân Bắc phương gây ra cho người dân hiền lành chất phác. Tác giả mong ước có một ngày thanh bình để trở lại  thăm người xưa chốn cũ:
 

Ngày trở lại Bồng Sơn 

dễ có một ngày ta trở lại
Bồng Sơn xa quá cuối trời xa
mấy cụm nhà hoang trơ mái xám
chân đèo Phù Củ nhận không ra
ta đứng bên cầu xe lửa cũ
quê em còn cách một gìong sông
nhớ đêm máu chảy người quên khóc
em có u buồn trong mắt trong
đã mất rồi quận lỵ Hoài Nhơn
đời đi lính trận cỏ xanh hờn
là khi theo gío về trên núi
còn gởi sương chiều mộng cuối thôn
em cắt giùm ta những qủa sim
như ngày đói khát lúc hành quân
đã cho ta biết hoài chân lý
chẳng có thanh bình ở Việtnam
muốn thấy em cười trong nắng ấm
dù lơ mơ sống giữa thương đau
quán khuya đếm giọt cà phê đắng
em khóc mai này vĩnh biệt nhau

Lâm Hão Dũng

Thơ của Lâm Hảo Dũng mang mang những vùng trách nhiệm hành quân của người chiến binh Sư Đoàn 9 Bộ Binh . Có thể nào LHD là một người lính SD9BB chăng ? Dù phải dù không đi nữa thì LHD cũng đã nói nhiều về những vùng đất mà mình đã đi qua và để lại trong ký ức cuộc đời chinh chiến . Đây thêm một địa danh khác là đèo Mang Yang cũng nằm trong thơ của người lính trấn biên cương .

.............

đất đỏ miền cao in dấu chân
đời bôn ba mấy cũng yêu lầm
có khi mưa ướt trên vai áo
còn ngỡ sương đêm gọi tiếng thầm

dốc sõi đồi cao nắng mới lên
em duyên dáng mộng để tôi nhìn
hôm nay ngày hẹn mây và gío
đừng để trăng buồn mưa giữa xuân

.......

từ ấy xuân sầu trong trí tôi
cái đời trận mạc cũng xa xôi
về xuôi ngó lại bàn tay trắng
chỉ thấy lơ mơ bóng một ngừơi

xe đổ đèo ở dốc Mang Yang
tìm đâu trong kỷ niệm điêu tàn
cơm nhà binh ấy nuôi tôi sống
tình của em cho sưởi ấm lòng

Lâm Hão Dũng

(Tôi vẫn biết em buồn bên mái la')

Quốc lộ 19 nối liền cao nguyên với duyên hải Bình định  đã từng là vùng trách nhiệm bảo vệ an ninh của chiến binh Sư Đoàn 9 Bộ Binh . Hãy nghe một nhà thơ lính khác là Nguyễn Tư nói về những ngày ứng chiến  trên trục lộ giao thông hiểm yếu này:

Ứng chiến đường 19

ai xuôi về dưới Qui Nhơn
cho tôi gởi đến những cơn mưa chiều
núi đồi lớp lớp đìu hiu
nỗi lòng lính thú cũng nhiều xót xa
mấy năm lần lữa can qua
ở đâu cũng thấy quê nhà điêu linh
bao giờ đất nước yên bình
thì tôi trả lại ân tình cho em
Nguyễn Tư

Dục Mỹ, (thuộc quận Ninh Hoà,tỉnh Khánh Hoà) đã có thời là nơi xuất quân của Sư Đoàn 9 Bộ Binh, một địa danh nhỏ nhoi không đáng kể nhưng cũng là nơi có nhiều quân trường nổi tiếng đào tạo người chiến binh VNCH như Sình Lầy, Pháo Binh, Biệt Động Quân ... và TTHL Lam Sơn mà sau ngày 30 tháng 4/75 đã trở thành nơi oan nghiệt để giam giữ chính những người lính năm xưa do quân Cộng nô quản lý. Phan Ni Tấn đã  làm thơ khi đi ngang vùng đất này trước 75:

lên đèo Dục Mỹ ban trưa
ta về ở dưới gío mưa não nùng
xe qua đồi núi chập chùng
lên heo hút lạnh núi rừng tây nguyên
tưởng đi rủ sạch ưu phiền
ngờ đâu bụi đỏ trên miền cuốn theo
thôi thì về với cheo leo
nghe chim ông láo kêu rêu cũng đành
lên tây nguyên trấn giữ thành
thương con vượn hú trên cành chon von
đón ta về núi về non
bóng tà đỏ tợ như hòn núi rơi

Phan Ni Tấn (về Buôn ma Thuộc)

Trở về  đồng bằng sông Cửu, vựa lúa miền Tây, vùng trách nhiệm chính thức và lâu dài của Sư Đoàn 9 Bộ Binh từ sau khi thành lập đến ngày mất nước vì các áp lực ngoại bang và ngoài ý muốn của Quân Dân Miền Nam. Tại đây các chiến binh Sư Đoàn 9 Bộ Binh đã thu đoạt được nhiều chiến tích từ nhỏ đến lớn, từ những cuộc hành quân bình định xây dựng thôn ấp đến những cuộc hành quân phối hợp truy diệt địch quy mô, từ những cuộc hành quân cấp tiểu đội, trung đội... đến Trung đoàn, Sư đoàn, Quân đoàn. Và cũng chính mảnh đất miền Tây đã đưa danh tiếng Sư Đoàn 9BB ngang hàng các đơn vị bạn mặc dù khai sinh muộn màng.

Vùng Thất-Sơn trải dài trên biên giới Viêt- Miên thuộc tỉnh Châu Đốc, và Ba Hòn rải rác ven biên và bờ biển tỉnh Kiên Giang là những địa thế hiểm trở mà Công quân đã chọn lựa làm nơi ẩn náu tích tụ vũ khí luơng thực và quân số chờ đợi thời cơ. Thế nhưng các chiến binh Sư đoàn 9BB đã tảo thanh đánh duổi chúng ra khỏi các khu vực này dành lại sự an bình lãnh thổ cho đồng bào tại các nơi lân cận nói trên. Phùng Văn Nguyên một người lính của Sư Đoàn 9 BB đã ghi lại một vài giòng thơ khi ghé qua các nơi này như sau. Lời thơ có thể chỉ nói lên phần nào tâm trạng và không có tham vọng diễn tả hết kỳ công cũng như nỗi nhọc nhằn của người lính chiến trấn biên thùy.

Lục Bát Phùng Văn Nguyên về Thất-Sơn - Ba-Hòn

CHIỀU QUA NÚI KÉT( Nha Ban,Thất Sơn 1970)

Xe lên Núi Két ngập ngừng

Chiều buông độc đạo đá dừng vách ngăn

Bờ lau nương rẫy đất cằn

Nghe trong hơi gió tiếng gần lại xa

Dăm ba anh lính nhớ nhà

Vù ra Châu Phú ngắm tà áo hoa .

 XUÂN TRÊN ĐỒI NAM-QUI (Núi Cấm, Châu Đốc)

Đóng quân trên tận đỉnh đồi

Đất ong bụi đỏ đá còi cọc khô

Đêm về gối giấc poncho

Ngày ôm súng gác balo chiến hào

Nhìn quanh có thấy mai nào

Đồn anh vắng bóng xuân đào dưới kia .

ĐÊM Ở MO-SO (Kiên Giang 1972)

Đêm nằm ngủ lại Mo-So

Cheo leo hốc đá co ro không mùng

Từng cơn gió biển chập chùng

Vo ve bầy muỗi đói lùng bủa vây

Tạch đùng tiếng súng đâu đây

ba thằng Cộng lẻ giờ này kiếm ăn